Ozona dikkat

Bu gaz dünya atmosferinde iki yerde bulunuyor. Nefes aldığımız havada ve atmosferin yerden 12 ile yaklaşık 50 km arasında kalan stratosfer tabakasında.(Bu tabaka kutuplarda yerden 8 km, ekvatorda 20 km’den sonra başlıyor)

Stratosferde olanı doğal. Orada güneşten gelen ışınlar sayesinde oksijen ve ozon atomlarının parçalanıp-birleşmesi sonunda varlığını sürdüren ince bir ozon tabakası halinde bulunuyor. Bu tabaka yaşamımız için elzem. Olmasa hepimiz cilt kanserinden ölürüz. Bu yüzden zaman zaman “ozon tabakasında delik” diye haberler çıkıyor. Çünkü delik büyüdükçe tehlike artıyor.

Ozon tabakasında deliğe sebep olan sadece insanların ürettiği gazlar. Hani, futbolcu sakatlanınca sahaya giren sağlık ekibi  futbolcunun ağrılı yerine bir sprey sıkıyor ya..o da stratosfer tabakasına kadar yükseliyor, oradaki ozon tabakasında incelmeye ve dolayısıyla delik oluşmasına katkıda bulunuyor.

Nefes aldığımız tabakada olanı ise sağlığımızı doğrudan  tehdit ediyor. Yani havamızı kirleten gaz durumunda. Şimşek çaktığı zaman geçici olarak oluşuyor ama asıl ürediği yer, çok yoğun motorlu araç trafiğin olduğu caddeler. Çünkü motorlu araçların ekzozundan çıkan azotdioksitler güneşli günlerde, özellikle sıcak saatlerde ozona dönüşüyor.

Bizim insanlarımız havadaki kirleticileri kendi sağlığı üstünde yaptıklarından habersiz. Çünkü okumuyor. Bu kadar az okuyan insanların ozon denilen gazdan mı haberi olacak…Bitkilerde zararı da neymiş!..

Halbuki bu gaz bitkilere de zarar veriyor. Bitkiler bu gazın varlığını anlayınca stomalarını kapatıyorlar. Yani içlerine işlemesin diye tedbir alıyorlar. Stoma ne diyeceksiniz; Stoma, yaprağın çoğunlukla alt yüzünde bulunan ve yaprağın gaz alışverişini sağlayan mikroskopik boyutta “nefes boruları”dır. 

Stomalar kapanınca ne oluyor.? Özellikle kurak devrede fotosentez azalıyor. Fotosentez azalınca ne oluyor? Bitki beslenemiyor ve dışarı verdiği oksijen miktarı düşüyor.

Ozon iyi beslenemeyen, toprağı ve havası kendine uymayan yerlerde yaşayan bitkileri öldürür. Özellikle  geniş yapraklı ağaçlara, çalılara ve kültürlere gözle görünür şekilde zarar verir. İğne yapraklar erken yaşlanır ve dökülürler. Hassas bitkilerin yaşamını çok olumsuz etkiler. Orman ağacı türlerinin soğuğa ve kuraklığa direncini de azaltır . Çünkü ozonun bitkiler üzerinde bir diğer zararı, kışa girişte odunsu dokuda gerekli olan  sertleşmeyi azaltmasıdır. 

Ozon nedeniyle tarımsal üretimde de düşme görülür. Özellikle patates ve buğday üretimi çok olumsuz etkilenir. Ancak bu etkilenme ürünün cinsine, bölgeye ve iklim şartlarına göre değişir. Bu nedenle bazı bitkiler ozon gazı yayılımı olan yerlerde yaşayamazlar. Ozon zararı görmüş bitkilerin parazitlere direnci azalır.

Şu ozon gazının yaptıklarına bir bakar mısınız ?

Kaynak:

Manes F., 1999. Effetti dell’inquinamento atmosferico su  specie forestali in area mediterranea.Linea Ecologica.N2-Anno XXXI. Marzo-Aprile. 1999  

Paoletti E., 2007. Impatto di inquinamento atmosferico e cambiamento climatico sugli ecosistemi forestali.